Pim Fortuyn veroverde ooit de harten met de slogan ‘ik zeg wat ik denk en ik doe wat ik zeg’. Klinkt mooi, maar je moet er niet aan denken dat we die stelregel in onze dagelijkse contacten zouden gaan toepassen. Er zou geen normaal huwelijk standhouden.
En als je er even over nadenkt is het natuurlijk een ridicule gedachte. Als iedereen continue zou zeggen wat ie denkt, laat staan doen wat ie zegt, zouden we ten onder gaan aan jaloezie, geschreeuw, gescheld en knokpartijen op leven en dood. De wereld zou in een hel veranderen. Kijk maar eens in het dierenrijk, waar de alfa mannetjes aan het eind van hun heerschappij op gruwelijke wijze aan hun eind komen. Of onze oermensen: onderzoek heeft uitgewezen dat van de eerste mensachtigen zo’n dertig procent door geweld om het leven kwam. ‘Wat jij? Keek jij naar mijn vrouw? Beng, een knuppel op je kop kan je krijgen’. Dat was toentertijd zo ongeveer de gangbare mores.
Al zou je het vandaag de dag niet altijd zeggen, maar onze samenleving is oneindig veel vredelievender dan die ten tijde van de oermens. De mens kan nou juist redelijk goed samenleven omdát we níet meteen zeggen wat we denken, en onze gedachten niet direct in actie omzetten. Dat heet beschaving. Houd je in dus. Ik kan wel denken dat Geert een mafkees is, maar toch lijkt het wel alsof we dat niet hardop durven uit te spreken. Dat houden ik vóór me. In ieder geval in het dagelijks leven. Juist daarom kan ik samenleven met mensen die Geert een toffe peer vinden.
Maar het omgekeerde is ook gek: je denkt het éen, en doet het ander. Je verkondigt A en doet B.
Ik moest hieraan denken toen ik enkele voorbeschouwingen op de Amerikaanse presidentsverkiezingen las. Want hoewel ik Harris nog weinig over het onderwerp heb horen zeggen, en Trump alleen wauwelt dat klimaatverandering woke onzin is, blijkt uit opiniepeilingen dat klimaatverandering wel degelijk een belangrijk issue is voor veel Amerikanen. En je raadt het al, dat geldt vooral voor jongeren. 78 procent van de jongeren zegt zelfs dat klimaatbeleid voor hen een motivatie is om te gaan stemmen.
En toen kwam er opeens een gedachte bij me op: je zou verwachten dat mensen die klimaatverandering aan den lijve hebben ervaren, daar consequenties uit zouden trekken. Dat ze op iemand stemmen die nou eindelijk eens werk maakt van klimaat en energietransitie. Want als je in Florida woont, dan lijkt me de klimaatverandering nog tastbaarder dan in Eindhoven of Eemnes. Als je de auto’s in je straat ziet wegdrijven, en je zelf met kinderen en opoe en oma het dak op moet vluchten om aan de kolkende modderstromen te ontkomen, moet dat toch iets met je doen? Dat laat je toch niet onberoerd. Zeker niet als je in een paar weken tijd al twee keer het dak op gevlucht bent: heb je net Helene achter de rug, dan dendert Milton daar nog eens overheen.
Zouden die mensen, die al jarenlang met toegenomen orkaangeweld te maken hebben daar consequenties uit trekken, en op de democraten stemmen? Wie weet wat er bij de presidentsverkiezingen in november gebeurt, maar in 2024 was Florida in ieder geval nog overwegend Trumpland.
Eens verder zoeken: waar in Amerika ervaren ze nog meer klimaatverandering? Juist Texas. Daar hadden we deze zomer orkaan Beryl die ruim een miljoen mensen afsneed van hun stroomvoorziening. Om over de helse gemiddelde temperatuurstijging maar te zwijgen. Misschien dringt het bij de Texaan door dat er iets aan de hand is? Iets met klimaatverandering? Trekken we consequenties uit het weergeweld? Nee, helaas. Texas, as republican as can be
Maar dat is flauw. In Texas zijn er zelfs mensen die zeggen liever aan hun kwalen te sterven dan gebruik te maken van die verdomde, communistische Obamacare. Texas is nou eenmaal zó republikeins, daar kan het natuurgeweld van Beryl niet tegenop.
Nou, even verder kijken dan maar: Alaska, daar gaat het ook hard. Gletsjers brokkelen af en zelfs ijsberen hebben het moeilijk omdat ze op steeds kleinere, geïsoleerde ijsschotsen moeten leven.
Eens zien: nee, Alaska is geen swingstate, puur republikeins.
Nou ja, ik gaf het op. Er is nog een wereld te winnen in Amerika. Uit ervaring weet ik dat ze daar voor elke vijf meter de auto pakken, en moord een brand schreeuwen als de benzineprijs boven de1.25 euro per liter uitkomt. Om over het gebruik van airconditioning maar te zwijgen.
Maar ik begon wel lol te krijgen in mijn eigen kleine particuliere, volstrekt onwetenschappelijke onderzoekje naar het verband tussen natuurgeweldervaringen en stemgedrag. Ik stak dus maar de plas over. Hoe zit het in Europa? Eens even zien, waar hebben ze de laatste tijd flinke klimaatschade ondervonden? Juist Oostenrijk. In Niederösterreich vond dit jaar de overstroming van de eeuw plaats. De regen viel met bakken naar beneden. Dammen braken door, duizenden mensen werden geëvacueerd. Even kijken naar de parlementsverkiezingen aldaar van eind september: de ultra rechts-nationalistische FPÖ haalt ruim 29 procent van de stemmen en is daarmee de grootste partij geworden in Oostenrijk. De FPÖ wil zelfs af van klimaatgekte, want dat gaat honderdduizenden banen kosten. Het kost geld, beweerde FPÖ parlementariër Roman Haider.
What the fuck? Duitsland dan maar: Saksen en Brandenburg werden een maand geleden getroffen door grootschalige overstromingen. Nee hè, hetzelfde liedje. Niet volle kracht inzetten op energietransitie en klimaatbeheersing, maar stemmen op Alternative Für Deutschland (AFD) in voormalig Oost-Duitsland. Overbodig te zeggen dat de AFD de invloed van de mens op klimaatverandering ontkent.
Niet wanhopig worden, een laatste reddingsboei. In Nederland zijn ze vast verstandiger. Eens even zien. Dit jaar was viel het mee met natuurrampen, maar de jaren daarvoor hadden we grote overstromingen in zuid- en noord-Limburg vanwege het Maasgeweld. Sittard en Geleen: grootste partij, met ruime overmacht de PVV. Venlo dan. Ik weet nog dat mijn tante een paar jaar geleden vastzat op de tweede verdieping van haar appartement. Mij neef, haar zoon bereikte haar per rubberboot. Met afstand de grootste partij in Venlo: PVV.
We zitten midden in de overstromingen en de hitte en de modder, onze huizen lopen onder, maar we denken dat klimaatverandering en energietransitie geld kost. En zo lang we dat denken, met de Trumps, Haidersen en Wildersen van deze wereld voorop, stemmen we niet op een partij die klimaatverandering serieus neemt.
Hé hé, we zijn eruit. Wat we zien en ervaren heeft geen enkele invloed op ons handelen. We vrezen de kosten van energietransitie. Dus als we mensen mee willen krijgen, moeten we alle zeilen bijzetten om duidelijk te maken dat de energietransitie ons geen geld gaat kosten, maar juist geld oplevert. Praatjes over het stoppen van opwarming van de aarde, een schoner milieu, behoud van biodiversiteit, het zal allemaal niet helpen. Het gaat om geld! Wie maakt duidelijk dat we met de energietransitie geld kunnen verdienen? Het enige argument waarvoor we vatbaar blijken te zijn.
Enfin, niet erg optimistisch allemaal, maar in ieder geval is wel duidelijk over welke boeg we het moeten gooien. Niet over die van de idealen in ieder geval.
Moet wel gezegd worden dat ‘doen wat je zegt’ ook in linkse kringen niet altijd au serieux wordt genomen: het vaakst in het vliegtuig zit de D’66 stemmer, dan de VVD’er en dan de GroenLinks stemmer. De PVV bungelt wat dit betreft ergens in de achterhoede.
Ach ja, zo zie je maar weer, Willem Elsschot had het goed gezien: want tussen droom en daad staan nou eenmaal wetten in de weg, en voor veel mensen heel erg veel praktische bezwaren.
Ook al zijn die bezwaren onterecht.
Bron: EW Magazine 2019
Meer lezen over de politieke situatie? Lees de column van Maartje Bregman over de politieke situatie in Nederland hier.