Soms ontmoet je leuke mensen. Zo sprak ik onlangs Bob Kreiken, PhD student aan de TU Delft. Rustige en ingetogen jongen, zonder veel branie. Maar achter de rust, en onder de zwarte haardos die bijna mediterraan aandoet, schuilt een Kuifje-achtige spirit. En natuurlijk ook een beetje gekte, want onbezonnenheid kan Bob niet worden ontzegt. In ons zoomgesprek keek Bob, soms met een bijna verlegen glimlach, en gedwongen door de ongemakkelijke face to face opstelling van een beeldgesprek, me bijna met tegenzin aan. Tja, onbezonnen, hij had meer het gevoel dat hij iets moest doen. Als het over dierenbescherming gaat zijn we zo gericht op het zuiden, op Afrika en Azië, liefst wollige dieren die dichtbij staan, apen en pandaberen, dat andere soorten aan de aandacht ontsnappen, vertelde hij me. Met een beetje schubben aan je lijf haal je als bedreigde diersoort niet veel geld op voor je instandhouding.
Zo is de steur, want daar hebben we het hier over, eigenlijk zonder dat iemand er acht opslaat bijna verdwenen. Hoe is dat mogelijk? Twee, vier, soms zelfs vijf meter lang, het beest groeit zijn leven lang door. Een waterreus, Aan onze aandacht ontsnapt! Een mysterieuze koning van de rivier: kan zeker honderd jaar oud worden. En de steur is als sóórt al ruim tweehonderdmiljoen jaar oud. Het goede beest leefde al toen de dinosauriërs nog rondstapten.
Toen de meteorietinslag van 66 miljoen jaar geleden het uitsterven van de dinosaurus inluidde, zwom de steur, zonder klachten, vrolijk verder. Veel is nog onbekend over de steur. Hij zwemt net als de paling en de zalm uit zee de rivier op, om te paaien. Zout- en zoetwater is zijn habitat. Hoe vindt hij die rivier? Nog onbekend. Misschien hoort hij het geluid van de riviermonding? Daar is men het nog niet over eens.
Tot aan het begin van de negentiende eeuw kwam de steur nog voor in de Rijn. Op schilderijen uit de zeventiende eeuw zie je steuren opgestapeld bij eet- en drinkgelagen op volkse herbergtaferelen. Niks zeldzaam, gewoon dagelijkse kost. Nu vind je hem in West-Europa nog alleen in de Gironde. Maar dan moet je wel erg goed zoeken, want veel zijn er niet meer over. In Oost-Europa trekken ze uit de Zwarte Zee en de Zee van Azov nog de Donau op, maar ook daar is het kommer en kwel voor de steur. En het is overal hetzelfde liedje: vervuiling, overbevissing en de aanleg van dammen hebben het leefgebied van de steur zodanig onder druk gezet, dat er voor dit geweldige beest letterlijk bijna geen ruimte meer over is.
Maar wacht eens even, de steur uitgestorven? En die kaviaar dan? En steurkwekerijen? Dat klopt. Die zijn er. Alleen is dat beest, die foksteur, wel iets anders dan de wilde steur. Inbreeding heeft de genetische lijn van het machtige dier behoorlijk aangetast. Is de kweek steur nog wel een steur? Bob is er niet erg enthousiast over. De kweek steur is in ieder geval nauwelijks in staat in het wild te leven: het jagen is hij verleerd. Het is meer een verwende dandy steur geworden. Dat komt ervan als je je bek maar open hoeft te doen, en je voedsel wordt naar binnen geworpen.
To the point, wat gaat Bob doen: “Ik ga fietsen naar Ulm, en dan per kajak de Donau afvaren om aandacht te vragen voor de steur. Ik ben een kleine twee-en-een-halve maand onderweg. Langer vrijmaken lukt niet. Ik heb enorm veel getraind, dus ik heb er vertrouwen in dat het me lukt.”
De tocht van Bob voert door Duitsland, Oostenrijk, Slowakije, Hongarije, Kroatië, Bulgarije en Roemenië. De Donau delta mondt uit in het grensgebied van Roemenië en Oekraïne. Ook in Oekraïne waren programma’s om de steur te redden, maar die zijn door de oorlog volledig op zijn gat komen te liggen. Poetin neemt en passant ook de steur te grazen.
Maar dat weerhoudt Bob er niet van om op pad te gaan. Een groep vrienden fietst met hem een eindje op, richting Duitsland, en vergezelt hem bij zijn bezoek aan het kantoor van het Wereld Natuur Fonds in Zeist. Daar vraagt hij aandacht voor zijn actie. Je kunt de actie sponsoren en geld doneren voor projecten die de steur van een wisse ondergang proberen te redden. Er is een Instagram account en een website waarop je kunt doneren, en waar je Bob deze zomer kunt volgen:
Onder zijn boot heeft Bob sensoren gemonteerd, waarmee hij steuren die een geïmplanteerde chip hebben, en die zijn er, kan volgen. Zo hoopt hij ook nog iets bij te dragen aan onze kennis over de steur. Bob zei, “ja, ik heb het idee dat ik iets geks moet doen, iets wat opvalt. Ik speel nog met de gedachte om in een steurpak rond te gaan lopen, of iets dergelijks. Met gewoon aandacht vragen voor een probleem lukt het niet. Daar loopt niemand warm voor.”
Lees je graag artikelen over duurzaamheid? Lees dan het artikel: Groot verschil in probleembesef tussen jongeren rond klimaatverandering: ,,Gevoel dat het klimaat er ernstig aan toe is bij veel jongeren niet helemaal ingedaald”
Zijn opmerking stemde me een beetje droevig. Zo ver is het dus gekomen. Het uitsterven van de dinosaurus onder de vissen is niet voldoende om ons wakker te schudden. Teloorgang van bio-diversiteit, het lot van een prachtbeest, of gewoon eerbied voor de complexe, fijnzinnige en onvoorstelbare kracht van de evolutie is niet genoeg om alle alarmbellen te laten rinkelen. We laten het, ja, als water langs de schubben van een steur, van ons afglijden. Een dier meer of minder, ook al is dat de Danube dinosaur, laat ons koud. Live goes on, ook zonder steur. Zou Bob met zijn actie, zijn avontuurlijke kajaktocht, en zijn steurpak daar iets aan kunnen veranderen?
Aan de andere kant werd ik ook wel weer heel vrolijk van Bob. Gewoon iets doen, het onmogelijke mogelijk maken. Ik ga gewoon een krankzinnige tocht per kajak over de Donau maken, ik kan niet stil blijven zitten, niets doen is geen optie, zal hij gedacht hebben. En juist die flair, die ingetogen, maar daarom niet minder krachtig in ons zoom-gesprek naar voren kwam, gaf weer hoop en stemde optimistisch.
Zie je wel, je kúnt iets doen, je hóeft niet lijdzaam toe te zien. Met moed en een dosis eigenwijsheid in de kop kan je een verschil maken. En ineens dacht ik dat Bob niet alleen een oproep doet om de steur te redden, maar dat hij tegelijkertijd een oproep doet aan ons allemaal om in actie te komen. Om iets te doen, voor een dier, voor een plant, een bos of een mooi gebied. In een kajak, met of zonder steurpak, dat maakt niet uit. Het kan allemaal, ieder op zijn eigen manier. Inderdaad, niets doen is geen optie.
Diepe buiging Bob, we hebben meer Bob Kreikens nodig. Dus, lezer, zoek de Bob Kreiken in jezelf en kom in actie, doneer en volg Bob op zijn site. We kunnen onze koningen van het dierenrijk niet zonder slag of stoot van de aarde laten wegvagen.