Door: Cas Goertzen
,,Iedereen is van de wereld en de wereld is van iedereen.” Het is het refrein van een liedje van The Scene uit 1990 en is vanwege de klimaatproblematiek treffender dan ooit. Het refrein zegt in feite: je moet iets met de aarde, je hebt er zorg voor. Juist onder jongeren die de toekomst moeten vormgeven, verwacht je grote zorgen om dat klimaat. Die zijn er. Maar er zijn ook ontkenners.
Johannes Giethoorn (24) sympathiseert met Forum voor Democratie (FvD) en is ook vrijwilliger bij die politieke partij. Op bezoek bij de buiten gebruik zijnde IJsselcentrale vertelt hij waarom hij sceptisch is over de duurzame hervormingsplannen. Hij maakt zich namelijk geen zorgen om klimaatverandering. ,,Als mens hebben wij geen impact op klimaatverandering. Het klimaat verandert altijd, op natuurlijke wijze.’’
Dit staat haaks op het gedachtegoed van klimaatwetenschappers. Ondanks dat vindt Giethoorn alle klimaatmaatregels niet nodig. Sterker nog, deze maatregelen maken hem angstig. Hij gelooft in het bestaan van een ‘elite’ die in de toekomst over mensen gaan heersen. ,,Alle regeltjes en doelen leiden tot het creëren van één grote superstaat, waarin we eigenlijk helemaal niks meer mogen doen en in angst leven.’’
Hij vervolgt: ,,Met al die ideeën dat je straks leenauto’s hebt en alles via een licentie koopt in plaats van direct afbetaalt…’’ Hij licht toe: ,,Ik denk dat al die maatregelen er zijn om uiteindelijk controle over ons te krijgen en dat we in jaar 2050 niet meer leven zoals we nu doen, omdat de overheid en multinationals controle over ons als bevolking zullen nemen.”
Op bezoek bij de IJsselcentrale
Bij de IJsselcentrale in Zwolle wordt van 1955 tot 2015 energie opgewekt. De energiecentrale, bekend als voormalig ENGIE Nederland, is tegen de vlakte gegaan. Het grondgebied van de voormalig energiecentrale is overgebleven. Dit grondgebied ligt pal naast de IJssel, die momenteel hoog staat vanwege zware regenval.
De vogels zijn er hoorbaar, de bloemen staan in bloei en de koeien lopen grazend rond. Het is een groot contrast met alle vervuiling die hier voorheen nog werd uitgestoten. Er liggen zelfs zonnepanelen op het nabijgelegen weiland, waardoor het best aannemelijk is om te geloven dat hier nooit een vervuilende energiecentrale heeft gestaan.
ENGIE is nog altijd eigenaar van het grondgebied. Het bedrijf vertelt op zijn website als herbestemming van het grondgebied te denken aan ‘een mix van functies’, ook het opwekken van duurzame energie wordt hierbij genoemd. Het bedrijf zal zich in de toekomst dus mede richten op het zo min mogelijk belasten van het milieu en de natuur.
Giethoorn is sceptisch over toenemende duurzaamheidsplannen van bedrijven. ,,Streven naar het opwekken van duurzame energie klinkt mooi, maar het probleem is dat er niks aan het klimaat gaat veranderen.” Hij vervolgt: ,,Bedrijven zetten tegenwoordig massaal in op verduurzaming. Dit kost geld, wat wij als bevolking uiteindelijk voor die bedrijven moeten gaan betalen.’’
Johannes Giethoorn voor de IJsselcentrale in Zwolle. Foto: Cas Goertzen
Kwart van de jongeren heeft weinig klimaatzorgen
Hoe kan het dat er nog steeds jongeren zijn die zich niet geroepen voelen met de klimaatverandering bezig te zijn, terwijl de gevolgen juist hun generatie betreft?
Uit onderzoek van het CBS (2023) blijkt dat van de gevraagde jongeren tussen de 18 en 25 jaar oud, 25 procent een klein probleembesef heeft rond klimaatverandering. Dat percentage ligt hoger dan bij 75+ personen. De kwalitatieve onderzoeken op het internet richten zich vooral op jongeren die zich zorgen maken om klimaatverandering.
Als je jongeren vraagt die zich weinig zorgen maken over klimaatverandering, klinken uitspraken als: ,,Grotere vervuilers dan Nederland spelen een belangrijkere rol in het oplossen van klimaatproblematiek’’ Of: ,,Oppassen dat we niet doorslaan met de maatregelen rondom klimaatverandering’’ en: ,,De gevolgen zijn in Nederland niet zichtbaar genoeg’’.
De groep jongeren die zorgen ervaart, is beduidend groter
Een onderzoek van Ipsos in opdracht van Milieudefensie Jong (2023) concludeert dat van de jongeren tussen de 16 en 30 jaar oud 70 procent zich zorgen maakt om klimaatverandering. 20 procent hiervan ervaart er zelfs regelmatig stress of angst door. De groep jongeren die zich wel zorgen maakt, is beduidend groter dan de groep die weinig zorgen ervaart.
Niet gek dus, dat activistische klimaatbewegingen zoals Greenpeace, de Jonge Klimaatbeweging en Extinction Rebellion (XR) als paddenstoelen uit de grond schieten. In de politiek nemen partijen als Partij voor de Dieren (PvdD) en fusiepartij GroenLinks/Partij van de Arbeid (GL/PvdA) het thema ‘klimaat’ als één van de belangrijkste punten mee, dit zijn partijen met ook veel jonge stemmers.
Sommige jongeren ergeren zich vooral aan de maatregelen die worden genomen en zien de ernst niet zo in van klimaatverandering. Toch maakt het merendeel zich wel zorgen. Wat zijn de redenen van die jongeren om zich wel zorgen te maken om het klimaat?
XR-snelwegblokkade
Het is 30 maart, 2024. Naast ‘De Poenschoen’ (bijnaam voor het ING-hoofdgebouw in Amsterdam, red.) verzamelen honderden XR-actievoerders zich vandaag om actie te voeren tegen klimaatverandering.
‘Rabarber’ (19) is een van deze actievoerders. Zij wil graag anoniem blijven, haar echte naam is wel bekend bij de redactie. ,,Als klimaatactivist wil ik er voor de boodschap staan en niet voor mezelf, omdat het niet om mij gaat. Ik sta er voor de mensen die het minder goed hebben.”
Zij vervolgt: ,,We merken er niet zoveel van, maar intussen is er wel een stikstofcrisis, stijgt de zeespiegel en verandert het weer.’’ Zij vertelt dat jongeren in Nederland zich niet zo druk maken over klimaatverandering als zou moeten. ,,Bij veel Nederlanders is, omdat we niet zoveel zichtbare gevolgen merken, het gevoel dat het klimaat er ernstig aan toe is nog niet helemaal ingedaald.”
Volgens haar is het bestrijden van klimaatverandering zó acuut is dat zij bereid is om haarzelf daarvoor in te zetten. ,,Dan zie ik wel wat voor consequenties dat voor mij heeft. Ik denk misschien niet helemaal over mijn eigen toekomst na, omdat de klimaatcrisis oplossen voor mij het allerbelangrijkste is op het moment.”
Drie keer is scheepsrecht
Het begin van de middag is aangebroken en de actievoerders besluiten om richting de vangrail naast de A10 te marcheren. En protesteren op de snelweg, dat is illegaal. De politie besluit om iedere actievoerder die naar de vangrail toeloopt die disclaimer mee te geven.
Het is aannemelijk dat er – als de actievoerders erin slagen om de snelweg te betreden en het verkeer lam te leggen – arrestaties plaats gaan vinden. Maar dat schrikt Rabarber niet af. Zij is naar eigen zeggen al ‘behoorlijk wat keren’ het politiebusje in gezet.
Elke aanhouding brengt voor haar een gevoel van wanhoop en machteloosheid met zich mee. ,,Je zit op de snelweg met heel veel zorgen en angst over wat er gaat gebeuren in de toekomst, voor je medemens. Dat op die manier je mond wordt dichtgedrukt is wel heel vervelend.”
XR-klimaatdemonstranten bij de vangrail naast de A10. Foto: Cas Goertzen
Uit een woordenwisseling op locatie blijkt dat de viertal auto’s, die XR heeft ingezet om de weg te blokkeren en zo de snelheid toegankelijk te maken voor activisten, zijn weggesleept. Dit vermoeden wordt bevestigd op het moment dat de politie met enkele takelauto’s langs komt rijden over de A10 met daarop die auto’s die het verkeer lam leggen moesten.
De rebellen zijn overweldigd door het nieuws en besluiten zich nog altijd te positioneren pal naast de vangrail. Eén van de ‘rebellen’ op locatie licht toe: ,,De truc die wij inzetten om de weg veilig af te zetten om zo activisten de weg op te laten heeft dit keer niet gewerkt.” Het is de eerste keer ooit dat deze truc van XR bij een A10-wegblokkadeactie mislukt.
De druppel die de emmer doet overlopen
Uiteindelijk wordt door één van de leiders van de XR-actie omgeroepen door een megafoon om naar de alternatieve protestlocatie te vertrekken. En dat dient als een besefmoment voor de rebellen dat het niet meer gaat lukken vandaag. Als het begint te regenen, blijkt dat de druppel te zijn voor de meeste actievoerders die de emmer doet overlopen.
Als één groot collectief druipen de activisten daarom af van het talud naar beneden richting het grasveld gelegen naast de Poenschoen, Ondanks de zware regenval voelt het overgrote deel van de activisten nog altijd de behoefte om te doen waarvoor ze gekomen zijn: namelijk actie voeren voor het klimaat.
Klimaatdemonstranten op de alternatieve protestlocatie naast de A10 bij het ING-hoofdgebouw Foto: Cas Goertzen
Verschillende leuzen klinken door de megafoon van een van de actieleiders. ,,Hoe laat is het?!” Klinkt er, waarop de overige activisten antwoorden met: ,,solidaritijd!’’ (alternatieve spelling van solidariteit, waarmee ze benadrukken dat het tijd is voor solidariteit red.) en ,,Wij zijn de (klimaat)rebellen en dit is onze strijd, wij eisen, NU, klimaatrechtvaardigheid.”
De rebellen proberen er nog een mooie middag van te maken, maar bij Rabarber voert de geleden nederlaag de boventoon. ,,Onze boodschap duidelijk maken op het nabijgelegen grasveld voelt niet hetzelfde. Het is een soort compromis en daarmee is ons doel niet behaald. Voor ons is duidelijk dat, op de toegewezen demonstratieplekken, demonstreren bijna geen nut heeft.”
Cas Goertzen is afstudeerstudent van de opleiding Journalistiek. Hij doet, in opdracht van Hogeschool Windesheim waar hij deze studie volgt, onderzoek naar de redenen van jongeren in deze leeftijdscategorie om zich weinig zorgen te maken over klimaatverandering. Hij maakt daarom een tweetrapsraket, dit artikel is deel 1. In deel 2 wordt duidelijk hoe klimaatpolarisatie een rol speelt in het dagelijks leven van de jongeren.